Η έβδομη συμφωνία -Ντμίτρι Σοστακόβιτς

1941

Πριν από μια ώρα τελείωσα το δεύτερο μέρος του νέου μου συμφωνικού έργου. Αν όλα πάνε καλά και καταφέρω να γράψω το τρίτο και το τέταρτο μέρος, θα έχω κάνει την ‘ Εβδομη Συμφωνία μου. Γιατί σας τα λέω αυτά; Σας τα λέω για να μπορέσουν να μάθουν οι κάτοικοι του Λένινγκραντ που με ακούν τώρα ότι η ζωή στην πόλη μας εξακολουθεί να συνεχίζεται. Ο καθένας από μας εκτελεί το στρατιωτικό του καθήκον. Οι εργαζόμενοι στον τομέα του πολιτισμού εκπληρώνουν το καθήκον τους με τιμή και ανιδιοτέλεια, όπως και όλοι οι Λενινγκραντινοί. Έχω ξεκαθαρίσει τις ιδέες μου και οι δημιουργικές μου δυνάμεις θα με κεντρίσουν να τελειώσω τη συμφωνία μου. Όταν τελειώσει, θα μεταδόσω το έργο μου από το ραδιόφωνο και θα περιμένω ανυπόμονα την αυστηρή, φιλική σας κρίση. Μπορώ να σας διαβεβαιώσω, εκ μέρους όλων των εργατών του πνεύματος στο Λένινγκραντ, ότι είμαστε ακατανίκητοι και ότι ποτέ δεν θα εγκαταλείψουμε το πόστο μας.Σοβιετικοί μουσικοί, αγαπητοί μου αδελφοί εν όπλοις, φίλοι μου! Μην ξεχνάτε ότι η μουσική μας βρίσκεται σε μεγάλο κίνδυνο. Ας εργαστούμε έντιμα και ανυστερόβουλα για να την υπερασπίσουμε. Η μουσική, που τόσο την αγαπάμε, που της έχουμε δόσει την καρδιά και την ψυχή μας, πρέπει να συνεχίσει να αναπτύσσεται όσο ποτέ πριν. Πρέπει να θυμόμαστε ότι κάθε νότα που γράφουμε συμβάλλει στην οικοδόμηση της κουλτούρας μας. Και όσο πιο μεγάλη και πιο όμορφη είναι η τέχνη μας, τόσο θα γίνεται πιο σίγουρο πως δε θα καταστραφεί ποτέ.

Σ’ αυτές τις δύσκολες μέρες του πολέμου, το Λένινγκραντ σφύζει από πρωτόφαντο πατριωτισμό και μεγάλη ζωντάνια. Οι Χιτλερικοί, αυτοί οι μανιασμένοι εχθροί της ανθρωπότητας ζητούν να μας στερήσουν την ελευθερία μας, τη χαρά και την ευτυχία μας. Μάταιες, όμως, οι προσπάθειες τους. Ο λαός του Λένινγκραντ είναι πέρα για πέρα αποφασισμένος να αφιερώσει όλη του τη δύναμη, την ενεργητικότητα και την πείρα για να υπερασπιστεί τη μεγάλη πόλη του Λένιν.Οι ηρωικοί στρατιώτες και εθελοντές μας αποκρούουν με γενναιότητα τις επιθέσεις του εχθρού. Οι δρόμοι που οδηγούν στο Λένινγκραντ είναι στρωμένοι με πτώματα Γερμανών στρατιωτών.Ο λαός του Λένινγκραντ τρέφει μεγάλη εκτίμηση για τους καλλιτέχνες, τους συγγραφείς και τους μουσικούς του. Τις μέρες αυτές του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου, συγγραφείς, ηθοποιοί, συνθέτες και μουσικοί δίνουν παραστάσεις τόσο στις μονάδες του Κόκκινου Στρατού όσο και στα θέατρα, τις λέσχες και τις αίθουσες συναυλιών της πόλης.Τελευταία δόθηκαν στο Λένινγκραντ πολλές συναυλίες, όπου συμμετείχαν πολλοί από τους μουσικούς της πόλης. Πήρα μέρος σε μια απ’ αυτές. Στην αίθουσα δεν έπεφτε καρφίτσα. Φεύγοντας από το κτίριο όταν τελείωνα το κομμάτι μου, (ήμουν πρώτος στη σειρά), με περικύκλωσε ένα πλήθος κόσμου που ήθελε να μπει στο κοντσέρτο. Δυστυχώς δεν μπορούσα να κάνω τίποτα, αφού υπήρχε ένα σημείωμα πάνω στην πόρτα που έλεγε ότι όλα τα εισιτήρια είχαν πουληθεί.Ρώτησα κάποτε τον καλλιτεχνικό διευθυντή της Φιλαρμονικής του Λένινγκραντ, τον Ιβάν Σολερτίνσκι, πώς είχαν πάει οι πωλήσεις των εισιτηρίων διαρκείας της σαιζόν 1941-42. Μου είπε πως είχαν όλα εξαντληθεί από καιρό.Η δίψα για τη μουσική είναι χαρακτηριστικό στοιχείο των Λενινγκραντινών. Το Λένινγκραντ θα είναι πάντα ένα από τα προπύργια της σοβιετικής μουσικής.

Ο Χίτλερ καυχιόταν ότι θα κυριέψει τη Μόσχα και το Λένινγκραντ με έφοδο, και ότι για τους Γερμανούς ο πόλεμος ενάντια στη Ρωσία θα ήταν «Μπλιτσκρίγκ» (πόλεμος αστραπή), αλλά ο σοβιετικός λαός γελοιοποίησε αυτή την απαίσια, ματαιόδοξη δήλωση.Κατά τη διάρκεια της υπεράσπισης του Λένινγκραντ άρχισα τη δουλειά για την Έβδομη Συμφωνία μου. Το πρώτο μέρος τέλειωσε στις 3 του Σεπτέμβρη, το δεύτερο στις 17 και το τρίτο στις 29 του μήνα. Αυτή τη στιγμή αποτελειώνω το τέταρτο και τελευταίο μέρος. Όταν η συμφωνία ολοκληρωθεί, ωστόσο, δεν αμφιβάλλω πως θα χρειαστεί αρκετές αλλαγές και κάποιες τελευταίες διορθώσεις.

Αγαπώ την πατρίδα μου και το λαό της και ειλικρινά πιστεύω στο δίκαιο χαρακτήρα του αγώνα μας ενάντια στους Χιτλερικούς ληστές. Είμαι πεπεισμένος ότι ο αγώνας αυτός θα είναι νικηφόρος. Στην Έβδομη Συμφωνία μου θέτω στον εαυτό μου ένα σπουδαίο καθήκον. Είναι μια συμφωνία που μιλά για την εποχή μας, το λαό μας, τον ιερό μας πόλεμο και τη νίκη μας. Μου είναι δύσκολο να κρίνω αν έχω πετύχει, και τώρα, καθώς τελειώνω τη συμφωνία, προσδοκώ με ανυπομονησία την πρώτη της εκτέλεση για να ακούσω την ετυμηγορία των απαιτητικών αλλά δίκαιων και καλοπροαίρετων κριτών μου από το κοινό.Δέκα μέρες τώρα βρίσκομαι στη Μόσχα. Το Λένινγκραντ είναι η γενέτειρα μου, γεννήθηκα εκεί, μεγάλωσα εκεί και πήγα σχολείο εκεί.Η Σοβιετική Ένωση είναι η πατρίδα μου, αλλά το Λένινγκραντ είναι ακόμα πιο κοντά στην καρδιά μου, είναι το σπίτι μου, ας πούμε. Και πρέπει να ξαναγυρίσω, όσο δύσκολα κι αν είναι τα πράγματα εκεί… Όταν καίγεται το σπίτι σου, πρέπει να βοηθήσεις στο σβήσιμο της φωτιάς.

1942

Η ζωή του Σοστακόβιτς σχεδόν πάντα ήταν αρκετά έντονη, αλλά το 1942 ήταν γι’ αυτόν χρονιά κυριολεκτικά πυρετικής δραστηριότητας.
Στις αρχές του Γενάρη οι φιλόμουσοι του Κουίμπισεφ είχαν την ευκαιρία να ακούσουν τον Σοστακόβιτς να παίζει μερικές από τις προπολεμικές του συνθέσεις: πρελούδια για πιάνο, μια βερσιόν για πιάνο του σκέρτσου από την Πέμπτη Συμφωνία του, την Σονάτα του για Τσέλο (μαζί με τον τσελίστα Βλαντίμιρ Ματκόφσκι), ρομάντζες πάνω σε ποίηση Πούσκιν (τραγουδισμένες από τον Αλεξάντερ Μπατούριν), και το Κουιντέτο του (μαζί με το κουαρτέτο του Θεάτρου Μπολσόι). Το Φλεβάρη οι πρόβες της Έβδομης Συμφωνίας του Σοστακόβιτς, στο Παλάτι της Κουλτούρας του Κουίμπισεφ, βρίσκονταν στο φόρτε τους. Ο μαέστρος, ο Σαμουήλ Σαμοσούντ, δούλευε, όπως πάντα, με προσοχή και επιμέλεια.

Σαμοσούντ-Σοστακόβιτς

Ο Αλεξέι Τολστόι που παραβρέθηκε σε μια απ’ τις πρόβες έγραψε στην εφημερίδα Πράβντα στις 16 του Φλεβάρη: «Στο μεγάλο φουαγιέ, ανάμεσα στις κολόνες, είχε πάρει τις θέσεις της η ορχήστρα του Θεάτρου Μπολσόι της Μόσχας, μια από τις τελειότερες ορχήστρες του κόσμου. Στο βάθρο του μαέστρου ο Σαμοσούντ, ατημέλητα ντυμένος με γιλέκο και πουκάμισο. Πίσω του, σε μια καρέκλα, καθόταν ο Σοστακόβιτς, σαν νευρικό σχολιαρόπαιδο. Ακουμπώντας πάνω στο δρύινο κιγκλίδωμα του μπαλκονιού από πάνω τους, ένα μαγεμένο ακροατήριο παρακολουθούσε σιωπηλό. Τώρα, αφού είχαν γίνει οι τελικές ρυθμίσεις, επρόκειτο να παιχτούν και τα τέσσερα μέρη, από την αρχή ως το τέλος. Με τα μαλλιά υγρά από τον ιδρώτα, ο Σαμοσούντ σήκωσε τη μπαγκέτα του και τα βιολιά άρχισαν να τραγουδούν για την ξέγνοιαστη ζωή των ευτυχισμένων ανθρώπων. Η Έβδομη Συμφωνία είναι αφιερωμένη στο θρίαμβο της ανθρωπιάς μέσα στον άνθρωπο. Ας προσπαθήσουμε να κατανοήσουμε τη μουσική φαντασία του Σοστακόβιτς, η οποία σ’ αυτές τις ζοφερές, απειλητικές νύχτες του Λένινγκραντ, μέσα στις βροντές από τις βόμβες που έσκαγαν και τις λάμψεις από τις φλόγες, τον οδήγησε να δημιουργήσει αυτό το ειλικρινέστατο έργο.

Η Έβδομη Συμφωνία πήγασε από τη συνείδηση του ρώσικου λαού, που χωρίς να διστάσει στιγμή, ρίχτηκε στη μάχη ενάντια στις δυνάμεις του σκότους. Γραμμένη στο Λένινγκραντ, έχει το ανάστημα της μεγάλης, της παγκόσμιας τέχνης που είναι κατανοητή σ’ ολόκληρο τον κόσμο γιατί λέει την αλήθεια για τον άνθρωπο σ’ αυτούς τους πρωτόφαντους καιρούς καταστροφών και δοκιμασιών.
Παρά τη μεγάλη της πολυπλοκότητα η συμφωνία είναι διαφανής, αν και σοβαρή, είναι λυρική μ’ έναν αρρενωπό τρόπο, και είναι στραμμένη προς το μέλλον που μας περιμένει ύστερα από τη νίκη του ανθρώπου πάνω στο κτήνος… Ο Σοστακόβιτς αφουγκράστηκε τους χτύπους της καρδιάς της πατρώας γης και έπαιξε to θριαμβευτικό της ύμνο. Τέτιες σκέψεις και συναισθήματα μας κατέλαβαν την ώρα που ακούγαμε την ορχήστρα του Θεάτρου Μπολσόι στις πρόβες της Έβδομης Συμφωνίας του Σοστακόβιτς στο Κουίμπισεφ».

 Στις 27 του Φλεβάρη, στις 11 το πρωί, έγινε η τελική πρόβα της συμφωνίας. Την 1η του Μάρτη η συμφωνία παίχτηκε για ένα ειδικό ακροατήριο που το αποτελούσαν στρατιώτες, μάχιμοι αξιωματικοί, πολιτικοί υπάλληλοι της τοπικής φρουράς, βιομηχανικοί εργάτες, υπάλληλοι γραφείων και τα κομματικά στελέχη της πόλης. Η επίσημη πρεμιέρα δόθηκε στις 5 του Μάρτη και μεταδόθηκε από τους ραδιοφωνικούς σταθμούς ολόκληρης της χώρας, κάτι που γινόταν για τις σπουδαιότερες κυβερνητικές ανακοινώσεις.

‘ Οχι πολύ καιρό μετά, ο Σοστακόβιτς έφυγε για τη Μόσχα. Εκεί, στην Περίστυλη Αίθουσα του Οίκου των Συνδικάτων στις 29 και 30 του Μάρτη, ο Σαμουήλ Σαμοσούντ διεύθυνε ξανά τη συμφωνία. Στο ακροατήριο βρίσκονταν πολλοί στρατιώτες από την πρώτη γραμμή του μετώπου, όπως επίσης και πολλά σπουδαία ονόματα των σοβιετικών καλλιτεχνικών κύκλων. Κατά τη διάρκεια της πρώτης συναυλίας ακούστηκε η σειρήνα του συναγερμού αλλά κανείς, εκτός απ’ τους στρατιώτες της αεράμυνας, δεν έφυγε απ’ την αίθουσα. «Συμφωνία αγώνα και νίκης», ήταν ο τίτλος της Βετσέρναγια Μοσκβά στις 30 του Μάρτη. Η εφημερίδα δημοσίευσε σχόλια ακροατών, μεταξύ άλλων και του πιανίστα Αεβ Ομπόριν, που έγραφε: « Άκουσα την εκτέλεση της Έβδομης Συμφωνίας του Σοστακόβιτς στο Κουίμπισεφ και χτες το βράδυ είχα τη μεγάλη ευχαρίστηση να παρακολουθήσω τη μοσχοβίτικη πρεμιέρα αυτού του ξεχωριστού νέου έργου.
Η Έβδομη Συμφωνία του Σοστακόβιτς είναι αναντίρρητα ένα αριστούργημα της σοβιετικής μουσικής.
Είναι έργο λαμπρό από συνθετική άποψη.
Οι διαστάσεις της είναι τιτανικές.
Η συγκρότηση της είναι μονολιθική,
Η ενορχήστρωση της είναι εξαιρετικά ζωντανή».

Έτσι άρχισε η συναυλιακή ζωή της Έβδομης Συμφωνίας, που γρήγορα διαδόθηκε και αγαπήθηκε πλατιά. Στις 9 του Ιούλη το έργο παίχτηκε στο Νοβοσιμπίρσκ, από τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λένινγκραντ, σε διεύθυνση Γιεβγκένι Μραβίνσκι. Ο Σοστακόβιτς παρακολούθησε την εκτέλεση και συμμετείχε επίσης σε μια συναυλία μουσικής δωματίου όπου παρουσιάστηκαν έργα του από τον τραγουδιστή Βενιαμίν Αρκάνοφ και το Κουαρτέτο Γκλαζουνόφ.

Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.

Τον Αύγουστο έγινε η ιστορική πρεμιέρα της Έβδομης Συμφωνίας στο Λένινγκραντ, στο οποίο η παρτιτούρα μεταφέρθηκε με ειδικό αεροπλάνο. Για να εμπλουτισθεί η σύνθεση της μοναδικής ορχήστρας που είχε απομείνει στην πόλη, της Ορχήστρας της Ραδιοφωνίας, η Στρατιωτική Διοίκηση ανακάλεσε επαγγελματίες μουσικούς από το μέτωπο. Η ημερομηνία της συναυλίας κανονίστηκε να είναι η 9η Αυγούστου, η ημερομηνία δηλαδή, κατά την οποία τα στρατεύματα του Χίτλερ είχαν προγραμματίσει να κυριεύσουν την πόλη. Παρά τις συνθήκες που επικρατούσαν, παγωνιά και ολοκληρωτική σχεδόν πείνα, η αίθουσα της Φιλαρμονικής ήταν ασφυκτικά γεμάτη. Προς γενική κατάπληξη, ο ήδη οικείος ήχος των κανονιοβολισμών κατασίγασε: δεν αποκαλύφθηκε παρά αργότερα, ότι ο Διοικητής του μετώπου του Λένινγκραντ, ο Α.Α. Γκοβορόφ είχε διατάξει το πυροβολικό να αναγκάσει τα εχθρικά πυροβολεία να σιωπήσουν…

Το Νοέμβρη η ορχήστρα του Ωδείου της Μόσχας με διευθυντή τον Γκριγκόρι Στολιάροφ έπαιξε τη συμφωνία στο Σαρατόφ. Και αυτή τη φορά η παρτιτούρα τυπώθηκε.

Το έργο προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον στο εξωτερικό, ειδικά στις ΗΠΑ. Πολύ καιρό πριν ακόμα τελειώσει, οι καλύτεροι Αμερικανοί διευθυντές ορχήστρας, ο Κουσεβΐτσκι, ο Ροντζίνσκι, ο Στοκόβσκι, ο Όρμαντι και ο Κίντλερ, και ο Μεξικάνος Κάρλος Τσαβέζ, άρχισαν να συναγωνίζονται για ν’ αποκτήσουν το προνόμιο να είναι οι πρώτοι που θα το διευθύνουν. Ο Λεοπόλντ Στοκόβσκι έγραφε σε γράμμα του προς τον Σοβιετικό πρεσβευτή ότι η εκτέλεση αυτού του νέου έργου θα ήταν μεγάλη μουσική απόλαυση για το αμερικανικό κοινό. Ο Αρτούρ Ροντζίνσκι έγραψε ότι μια πετυχημένη εκτέλεση της Έβδομης Συμφωνίας θα πετύχει τόσα όσα και μερικά φορτία οπλισμού, με τη μόνη διαφορά ότι θα τα πετύχει εκ του ασφαλούς και μάλιστα με περισσότερη αποτελεσματικότητα.
Την 1η του Ιούνη ένα μικροφίλμ με την παρτιτούρα μεταφέρθηκε αεροπορικά στις ΗΠΑ και σε 25 μέρες οι Αμερικάνοι μουσικοί είχαν δέκα αντίγραφα της μουσικής στη διάθεση τους. Ο Σοστακόβιτς παραχώρησε στον Αρτούρο Τοσκανίνι την τιμή να είναι ο πρώτος που θα διευθύνει το έργο του στην Αμερική. Στις 19 του Ιούλη η ορχήστρα της Εθνικής Ραδιοφωνίας με διευθυντή τον Αρτούρο Τοσκανίνι έπαιξε την Έβδομη Συμφωνία σ’ ένα ραδιοφωνικό στούντιο της Νέας Υόρκης, απ ‘ όπου μεταδόθηκε μέσω άλλων ραδιοσταθμών σε ολόκληρη τη χώρα. Κάνοντας μια εισαγωγή πριν τη μετάδοση, ο Ε. Κάρτερ, πρόεδρος μιας οργάνωσης που μάζευε χρήματα για την πολεμική προσπάθεια της Ρωσίας, είπε ότι η συναίσθηση του καθήκοντος των Αμερικανών απέναντι στο Ρώσικο λαό θ’ αναπτυχθεί ακόμα περισσότερο όταν ακούσουν αυτή τη μουσική, τη γεννημένη από τον αγώνα του. Τη συμφωνία την άκουσαν περίπου 20 εκατομμύρια άνθρωποι.

Την ραδιοφωνική πρεμιέρα ακολούθησαν πολλές συναυλίες σε διάφορες πόλεις των ΗΠΑ με μαέστρους τον Σερζ Κουσεβίτσκι, τον Λεοπόλντ Στοκόβσκι, τον Πιερ Μοντό, τον Αρτούρ Ροντζίνσκι, τον Δημήτρη Μητρόπουλο, τον Γιουτζίν Όρμαντι και άλλους. Η συμφωνία ακούστηκε επίσης στο Λονδίνο σε διεύθυνση του Σερ Χένρι Γουντ, στο Μεξικό υπό τον Κάρλος Τσαβέζ και στην Στοκχόλμη από τον Ισάι Ντόμπροβεν.

Ο Σοστακόβιτς ζούσε πολύ έντονα, μοιράζοντας το χρόνο του ανάμεσα στη Μόσχα και στο Κουίμπισεφ, ανάμεσα στη σύνθεση, στις συναυλίες και στη συμμετοχή του στα διάφορα δημόσια καθήκοντα του. Στις αρχές του Απρίλη συμμετείχε στο Δεύτερο Πανσλαβικό Συμπόσιο στη Μόσχα, προς το οποίο απεύθυνε μια γεμάτη πάθος ομιλία. Το φθινόπωρο ο Σοστακόβιτς ανάλαβε καθήκοντα Προέδρου του Συνδικάτου Συνθετών που περιλάμβαναν συχνά ταξίδια απ’ το Κουίμπισεφ στην πρωτεύουσα. Το Σεπτέμβρη παρακολούθησε ένα κοντσέρτο που έδοσε στη Μόσχα ο πιανίστας Βλαντίμιρ Σοφρονίτσκι, τον Οχτώβρη έγραψε μια σουίτα με τίτλο «Το Λένινγκραντ μου» για λογαριασμό του Συνόλου Τραγουδιού και Χορού της Νι Κα Βε Ντε, και παρακολούθησε τις πρόβες του. Το Δεκέμβρη ανακηρύχτηκε μέλος του Καλλιτεχνικού Συμβουλίου του Ωδείου της Μόσχας, όπου άρχισε να διδάσκει από τον επόμενο χρόνο.
Ο συνθέτης αφιέρωσε αρκετό χρόνο σε μια όπερα με τίτλο Οι παίχτες βασισμένη στο χωρίς περικοπές κείμενο της ομώνυμης κωμωδίας του Γκόγκολ. Παρ ‘ όλο που το έργο ποτέ δεν ολοκληρώθηκε, ο Σοστακόβιτς έκρινε αναγκαίο να το εντάξει στον κατάλογο των έργων του, δίνοντας του τον αριθμό 69. Το κομμάτι που είχε γραφτεί πρωτοακούστηκε στο Λένινγκραντ το 1978 σε διεύθυνση του Γκενάντι Ροζντεστβένσκι. Το 1942 ο Σοστακόβιτς έγραψε επίσης έξι ρομάντζες για μπάσο τραγουδιστή και πιάνο, βασισμένες πάνω σε αγγλικά ποιήματα.

Στον Σοστακόβιτς απονεμήθηκε και πάλι αυτή τη χρονιά, το Βραβείο Στάλιν (Πρώτης Τάξης), τη φορά αυτή για την Έβδομη Συμφωνία του. Του δόθηκε επίσης ένας άλλος κρατικός έπαινος, για τις υπηρεσίες του στην τέχνη της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Είμαι εξαιρετικά ικανοποιημένος από την εκτέλεση. Η θαυμάσια ορχήστρα του Θεάτρου Μπολσόι με το διευθυντή της τον Σαμουήλ Σαμοσούντ έπαιξαν έξοχα το έργο. Η τύχη της συμφωνίας — που γράφτηκε κάτω από την εντύπωση της ηρωικής προάσπισης του Λένινγκραντ από τους κατοίκους του, και είναι αφιερωμένη στους γενναίους αυτούς σοβιετικούς πατριώτες — βρίσκεται σε χέρια άξια.

 Σήμερα θα εκτελεστεί για πρώτη φορά στη Μόσχα η Έβδομη Συμφωνία μου, στην Περίστυλη Αίθουσα του Οίκου των Συνδικάτων. Πρόκειται να παιχτεί από τις συνδυασμένες ορχήστρες του Θεάτρου Μπολσόι και της Ραδιοφωνίας, με διευθυντή τον Σαμουήλ Σαμοσούντ. Τα μέλη της ορχήστρας και ο μαέστρος έχουν όλοι τους κάνει πολλές προετοιμασίες για τη συναυλία και τα έχουν βγάλει πέρα μια χαρά. Οι προθέσεις μου έχουν γίνει πράξη κατά λαμπρό τρόπο χάρη σ’ αυτούς τους άριστους μουσικούς.

Για κάθε σοβιετικό συνθέτη η μοσχοβίτικη πρεμιέρα μιας σύνθεσης του είναι γεγονός εξαιρετικά σημαντικό. Αυτή τη χαρούμενη μέρα θα ήθελα να περιγράψω μερικές σκέψεις μου γύρω απ’ την Έβδομη Συμφωνία. Άρχισα να εργάζομαι πάνω σ’ αυτό το έργο στα τέλη του Ιούλη του 1941 και το τέλειωσα το Δεκέμβρη του ίδιου χρόνου. Εξελίχθηκε σ’ ένα μεγάλης κλίμακας έργο που διαρκεί μία ώρα και είκοσι λεπτά. Γράφτηκε κάτω από την επίδραση των φοβερών γεγονότων του 1941. Η πανούργα και ύπουλη επίθεση των Ναζί ενάντια στην πατρίδα μας πύκνωσε τις γραμμές του λαού μας στον αγώνα για ν’ αποκρουστεί ο απαίσιος εχθρός. Η Έβδομη Συμφωνία είναι ένα ποίημα για τον αγώνα μας και τη νίκη που έρχεται.

Τα γεγονότα του 1941 έθεσαν το ερώτημα του ρόλου της κουλτούρας σε καιρό πολέμου. Ο πόλεμος που κάνουμε ενάντια στους Ναζί είναι ο δικαιότερος των πολέμων. Υπερασπιζόμαστε την ελευθερία, την τιμή και την ανεξαρτησία της χώρας μας. Αγωνιζόμαστε για τα υψηλότερα ιδανικά της ανθρώπινης ιστορίας. Δίνουμε τη μάχη για την κουλτούρα μας, την επιστήμη μας, την τέχνη μας, για όλα όσα έχουμε δημιουργήσει και οικοδομήσει. Και ο σοβιετικός καλλιτέχνης δε θα σταθεί ποτέ στο περιθώριο σε μια στιγμή που έχουν εμπλακεί σε θανάσιμη μάχη η λογική με το σκοταδισμό, η κουλτούρα με τη βαρβαρότητα, το φως με το σκοτάδι.
Σχεδόν ολόκληρη η συμφωνία μου γράφτηκε στην γενέτειρα μου, το Λένινγκραντ. Καταδρομές των εχθρών διασπούσαν τις οχυρώσεις μας. Η πόλη βομβαρδιζόταν από τον αέρα και από το πυροβολικό. Ενωμένοι όλοι οι Λενινγκραντινοί και μαζί με τον Κόκκινο Στρατό ορκίστηκαν να αποκρούσουν τον εχθρό.
Εκείνη λοιπόν την εποχή δούλευα την Έβδομη Συμφωνία μου. Δούλευα γοργά και εντατικά. » Ηθελα να συνθέσω ένα έργο για το σήμερα, για τη ζωή μας και τον ηρωικό λαό μας που μαχόταν και νικούσε τον εχθρό. Ενόσω δούλευα τη συμφωνία, σκεφτόμουν τη μεγαλοσύνη και τον ηρωισμό της χώρας μας, τα μεγάλα ιδανικά της ανθρωπότητας, τις πιο εξαίρετες ανθρώπινες ιδιότητες, σκεφτόμουν το όμορφο τοπίο της χώρας μας, τον ανθρωπισμό και την ομορφιά. Στο όνομα όλων αυτών είναι που δίνουμε αυτόν το σκληρό πόλεμο.

Ολοκλήρωσα τη συμφωνία στις 27 του Δεκέμβρη 1941. Εκανε την πρεμιέρα της στο Κουίμπισεφ στις 5 του Μάρτη και στις 29 του Μάρτη θα παιχτεί στη Μόσχα, την καρδιά της πατρίδας μας.
Ολόκληρη η χώρα μας ενδιαφέρεται ζωηρά για την κουλτούρα. Ακόμα και σ’ αυτούς τους δύσκολους καιρούς του πολέμου διδάσκονται και παίζονται νέα μουσικά έργα. Νέα θεατρικά έργα ανεβαίνουν στα θέατρα. Οι ζωγράφοι δημιουργούν καινούργιους πίνακες.
Σε καιρό πολέμου η κουλτούρα μας αναπτύσσεται και προχωράει μπροστά. Καλλιτέχνες, μουσικοί και συγγραφείς, μαζί με τους υπόλοιπους συμπατριώτες μας, βοηθούν τον Κόκκινο Στρατό να διώξει τον εχθρό. Αφιερώνω την Εβδομη Συμφωνία μου στον αγώνα μας ενάντια στο φασισμό, στη νίκη μας που έρχεται και στην γενέτειρα μου το Λένινγκραντ.

Η ‘Εβδομη Συμφωνία μου είναι έργο προγραμματικό, φορτισμένο με τα φοβερά γεγονότα του 1941. Έχει τέσσερα μέρη. Το πρώτο μέρος αφηγείται πώς εισέβαλαν οι απαίσιες δυνάμεις του πολέμου στην ειρηνική χαρούμενη ζωή μας. Δεν προσπάθησα να περιγράψω νατουραλιστικά πολεμικούς ήχους (το θόρυβο των αεροπλάνων, το μουγκρητό των τανκς, το συριγμό από τις σφαίρες): δεν πρόκειται για πολεμικό κομμάτι. Θέλησα να μεταδόσω την πεμπτουσία των γεγονότων.

Η έκθεση του πρώτου μέρους μιλά για την ευτυχισμένη ζωή των ανθρώπων του λαού μας, τη σιγουριά που είχαν για τον εαυτό τους και την εμπιστοσύνη για το μέλλον τους, δηλαδή για τη ζωή εκείνη που πριν τον πόλεμο ζούσαν χιλιάδες Λενινγκραντινοί, στην πραγματικότητα, όλοι οι συμπατριώτες μας.Το μουσικό θέμα του πολέμου διαπερνά ολόκληρο το μεσαίο τμήμα του πρώτου μέρους.Κεντρική θέση στο πρώτο μέρος κατέχει ένα πένθιμο εμβατήριο, ή μάλλον ένα ρέκβιεμ για τα θύματα του πολέμου. Οι σοβιετικοί πολίτες τιμούν τη μνήμη των ηρώων τους. Μετά το ρέκβιεμ, έρχεται ένα άλλο επεισόδιο ακόμα πιο τραγικό. Τη μουσική του δεν μπορώ ούτε καν να την περιγράψω. Θα ‘λεγα ίσως πως περικλείνει τα δάκρυα μιας μητέρας, ή ακόμα, εκείνο το αίσθημα που σε κατέχει, όταν ο πόνος είναι τόσο μεγάλος που δεν σου έχουν απομείνει δάκρυα. Ύστερα από ένα μεγάλο σόλο από φαγκότο, που περιγράφει το σπαραγμό των φίλων και των συγγενών όσων χάνονται στον πόλεμο, έρχεται η φωτεινή, λυρική κατακλείδα του πρώτου μέρους. Μόνο στο τέλος-τέλος αυτού του μέρους ακούγεται από κάπου μακριά το μουσικό θέμα του πολέμου, θυμίζοντας μας τον αγώνα που έχουμε ακόμα μπροστά μας.
Το δεύτερο μέρος είναι ένα λυρικό σκέρτσο, που περιέχει αναμνήσεις από χαρούμενα, ευχάριστα γεγονότα. Στο βάθος όμως αυτών, υπάρχει ένας τόνος λύπης και περισυλλογής.

Το τρίτο μέρος είναι ένα αντάτζιο γεμάτο πάθος. Η έκσταση μπρος στη ζωή και ο θαυμασμός για τη φύση, αυτά είναι τα κεντρικά θέματα που διαπερνούν το μέρος αυτό, που χωρίς διακοπή εισρέει στο τέταρτο μέρος. Το πρώτο και το τέταρτο μέρος είναι τα πιο σημαντικά του έργου. Το πρώτο είναι ο αγώνας, το τέταρτο η νίκη που έρχεται. Το τέταρτο μέρος ανοίγει με μια σύντομη εισαγωγή και ακολουθεί η έκθεση του συγκινητικού πρώτου θέματος. Το δεύτερο θέμα, με διάθεση θριαμβική, αποτελεί το κορύφωμα του όλου έργου. Η κλιμάκωση γίνεται με ηρεμία και αυτοπεποίθηση, και φτάνει στο αποκορύφωμα με τους μεγαλοπρεπείς, χαρούμενους ήχους του φινάλε.

Τέτοιες είναι οι σκέψεις που θα ‘θελα να μοιραστώ με τους ακροατές της συμφωνίας μου.

… Κατά τη διάρκεια του Μεγάλου Πατριωτικού Πολέμου οι συγγραφείς μας, οι καλλιτέχνες και οι μουσικοί μας εργάζονται σκληρά και παραγωγικά, εμπνεόμενοι από τις πιο προοδευτικές ιδέες της εποχής μας. Και όσο μουγκρίζουν τα κανόνια, οι μούσες μας υψώνουν και αυτές το περήφανο κεφάλι τους. Κανείς δε θα μας πάρει την πένα από τα χέρια μας!

Ο Χίτλερ και η εγκληματική συμμορία του διαδήλωναν σ’ ολόκληρο τον κόσμο ότι οι Σλάβοι είναι κατώτερη φυλή, προορισμένοι από την ιστορία να είναι σκλάβοι. Το νόημα που κρύβεται πίσω απ’ αυτή την αλαζονική ανοησία είναι πεντακάθαρο: οι φασίστες μισούν τους Σλάβους, όπως μισούν και κάθε προικισμένο έθνος που χαρακτηρίζεται από καθαρότητα σκέψης και ευγενείς ανθρωπιστικές φιλοδοξίες. Είμαι περήφανος που είμαι Ρώσος. Είμαι περήφανος που είμαι γιος του λαού που γέννησε το μεγάλο Λένιν. Είμαι περήφανος που ανήκω στη σλαβική φυλή που έδοσε στον κόσμο γίγαντες της λογοτεχνίας όπως τον Πούσκιν και τον Τολστόι. Είμαι περήφανος που οι Πολωνοί αδελφοί μου έβγαλαν έναν Μιτσκιέβιτς και που οι Σέρβοι, Σλάβοι σαν και μένα, δημιούργησαν το έπος, ένα είδος που αποτέλεσε πηγή πνευματικής ικανοποίησης για κάθε πολιτισμένο έθνος από τα βάθη των αιώνων μέχρι σήμερα.
Σαν μουσικός, είμαι περήφανος που η μουσική της χώρας μου κατέχει μια εξαιρετικά τιμητική θέση στην παγκόσμια μουσική κουλτούρα. Ο Γκλίνκα, ο Μποροντίν, ο Μουσόργκσκι και ο Τσαϊκόφσκι — όλοι γιοι της Ρωσίας — είναι μεγάλοι συνθέτες, συνθέτες που για πάνω από έναν αιώνα τώρα θέλγουν τους ακροατές. Οι σλαβικοί λαοί έχουν παίξει ρόλο πολύ σημαντικό στην πολιτιστική ανάπτυξη της ανθρωπότητας. Οι Σλάβοι είναι ιδιαίτερα φιλόμουση φυλή. Οι μελωδίες τους ανέκαθεν χρησίμευαν σαν πηγή έμπνευσης για τους μεγαλύτερους μουσικούς: αρκεί να αναφέρω τα περίφημα «Ρωσικά» Κουαρτέτα του Μπετόβεν ή του Μπραμς τις πολυάριθμες διασκευές σέρβικων τραγουδιών. Σκεφτείτε την εξαίσια ομορφιά της πολωνέζικης λαϊκής μουσικής, που ανάθρεψε τη μεγαλοφυία του Σοπέν, σκεφτείτε τους Τσέχους συνθέτες Ντβόρακ, Σμέτανα και Γιάνατσεκ, ή το μεγάλο σύγχρονο μας Πολωνό, τον Κάρολ Σιμανόφσκι…

Το καθήκον που τώρα μπαίνει εμπρός μας, είναι να δημιουργήσουμε μουσική για το παρόν, για τα σπουδαία γεγονότα που τώρα συμβαίνουν. Πρέπει να είναι έργα επίκαιρα, εύστοχα και σαγηνευτικά. Αλλά, το να είναι ένα έργο επίκαιρο, δε σημαίνει ότι θα έχει και χαμηλότερη καλλιτεχνική αξία. Η επικαιρότητα πρέπει να υποτάσσεται στο ταλέντο. Επιπλέον, δε θα πρέπει να συνθέτουμε μονάχα έργα σύντομα, αλλά και μεγάλου μεγέθους, μνημειώδη. Πρέπει να διδαχτούμε από τους μεγάλους καλλιτέχνες του παρελθόντος πώς να υπηρετούμε τη χώρα μας τώρα που βρίσκεται σε δοκιμασία.
Έχουμε ήδη πετύχει κάμποσα καλά αποτελέσματα, πρέπει όμως να δημιουργήσουμε περισσότερα και καλύτερα έργα. Εκτιμούμε το μέλλον τόσο πολύ, που δεν μπορούμε να επαναπαυόμαστε στις δάφνες μας. Κάποτε ρώτησαν ένα μεγάλο συγγραφέα: «Ποιο έργο σας κρίνετε πως είναι το καλύτερο;». Αυτός απάντησε: «Δεν το έχω γράψει ακόμα». Κι εμείς το ίδιο, δεν πρέπει ποτέ να μένουμε αδρανείς, αλλά πάντα να επιδιώκουμε ακόμα μεγαλύτερες επιτυχίες. Οι επιτυχίες μας θα πρέπει να μας κεντρίζουν για ακόμα μεγαλύτερα κατορθώματα και για καλύτερη δουλιά. Θα πρέπει, σαν σοβιετικοί μουσικοί, να ψάχνουμε πεισματικά καινούργια στιλ. Θα πρέπει να προχωράμε συνεχώς παραπέρα, να τελειοποιούμαστε ακούραστα, να μη σταματάμε ούτε για μια στιγμή, να μην ξεχνάμε ποτέ ότι η τέχνη μας υπηρετεί το λαό και ότι είναι όπλο στον αγώνα ενάντια στον εχθρό και για τη σφυρηλάτηση της ειρήνης.

Το σλάιντ απαιτεί την χρήση JavaScript.

Απολαμβάνουμε την υποστήριξη του κράτους και μας περιβάλλει η φροντίδα και το ενδιαφέρον της κυβέρνησης και του λαού. Πρέπει να  δικαιώσουμε την εμπιστοσύνη που μας δείχνουν και τις ελπίδες που έχουν εναποθέσει σε μας. Πάντα μπροστά για τη νίκη, αυτό είναι το σύνθημα των σοβιετικών μουσικών, των κληρονόμων των υψηλών παραδόσεων της παγκόσμιας μουσικής κουλτούρας.
Στο έργο του Μότσαρτ και Σαλιερι, ο Πούσκιν αποδίδει στο Μότσαρτ τα παρακάτω λόγια: «Μεγαλοφυία και κακό είναι πράγματα ασυμβίβαστα». Αυτό το θυμάμαι πάντα όταν σκέφτομαι το πεπρωμένο της σοβιετικής κουλτούρας, της τέχνης και της μουσικής μας. Η τέχνη μας είναι εξοπλισμένη με τις πιο ανθρωπιστικές και προοδευτικές ιδέες. Είναι γεμάτη από βαθιά αγάπη για τη χώρα μας και από πίστη στον ουμανισμό, τη λογική και το φως. Αυτές οι ευγενείς ιδέες ενέπνεαν πάντοτε κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο και θα μας βοηθήσουν να δημιουργήσουμε έργα που ν» αντανακλούν με ακρίβεια την εποχή μας.

Σ’ αυτή τη σύνθεση έβαλα πολλή από τη δύναμη και την ενεργητικότητα μου. Ποτέ ως τώρα δε δούλεψα με τέτoιο ενθουσιασμό. Υπάρχει ένα γνωστό ρητό που λέει: «Όταν μουγκρίζουν τα κανόνια, η μούσα σωπαίνει». Αυτό ισχύει δικαιολογημένα για τα όπλα εκείνα που το μουγκρητό τους καταπνίγει τη ζωή, την ευτυχία και την κουλτούρα. Αυτά είναι τα όπλα του σκότους, της βίας και του κακού. Εμείς πολεμάμε για τη νίκη της λογικής πάνω στο σκοταδισμό, της δικαιοσύνης, πάνω στη βαρβαρότητα. Δεν μπορεί να υπάρξει καθήκον πιο υψηλό και πιο ευγενικό από αυτό που μας εμψυχώνει στη μάχη μας ενάντια στην απαίσια δύναμη του ναζισμού.Σήμερα έμαθα ότι η τελευταία συμφωνία μου τιμήθηκε με την υψηλότερη διάκριση, το βραβείο Στάλιν. Αυτό μου δίνει καινούργια δύναμη.

Κατά την έναρξη του πολέμου — στις 22 ή τις 23 του Ιούνη — παρουσιάστηκα εθελοντής στον Κόκκινο Στρατό. Μου είπαν να περιμένω. «Εκανα ξανά αίτηση αφού άκουσα το λόγο του συντρόφου Στάλιν για το Λαϊκό Εθελοντικό Σώμα. Μου είπαν πως θα με δεχόντουσαν, αλλά πως στο μεταξύ θα ‘πρεπε να συνεχίσω την κανονική μου εργασία. Δούλευα στο Ωδείο• το σχολικό έτος είχε σχεδόν τελειώσει. Τα μαθήματα δεν κράτησαν παρά μέχρι την 1η του Ιούλη και εγώ έκανα παραδόσεις και εξέταζα σπου- δαστές. Δεν έφυγα για διακοπές και περνούσα μέρα και νύχτα στο Ωδείο.Πλησίασα και για τρίτη φορά το Λαϊκό Εθελοντικό Σώμα, νομίζοντας ότι με είχαν ξεχάσει. Είχαν δεχτεί κατακλυσμό αιτήσεων, ανάμεσα σε αυτές και απ’ τον καθηγητή Νικολάγιεφ που ήταν τότε εβδομήντα χρονών.Ονομάστηκα διευθυντής του μουσικού τμήματος του θιάσου των Λαϊκών Εθελοντικών Σωμάτων. Μετά τον πόλεμο, θα γράψω για το θίασο αυτόν που έκανε εξορμήσεις για να προσφέρει ψυχαγωγία στο μέτωπο.
Ήταν δύσκολο να διευθύνω το μουσικό• τμήμα του θιάσου αυτού, γιατί τα μόνα όργανα που είχε ήταν ακορντεόν. «Εκανα ξανά αίτηση για να καταταγώ στον Κόκκινο Στρατό και με παρουσίασαν σ’ έναν κομισάριο. Αφού άκουσε ό,τι είχα να του πω είπε πως δε θα ήταν εύκολο να με στρατολογήσει και με συμβούλεψε να περιορίσω τις δραστηριότητες μου στη σύνθεση. Ύστερα απ’ αυτό παύθηκα από το θίασο των Λαϊκών Εθελοντικών Σωμάτων και με πληροφόρησαν ότι επρόκειτο να μεταφερθώ μακριά απ’ το Λένινγκραντ. Δεν το ήθελα αυτό γιατί πίστευα πως θα ήμουν πιο χρήσιμος εκεί που βρισκόμουν. Είχα μια σοβαρή συνομιλία πάνω σε αυτό με τις αρχές. Είπαν ότι έπρεπε να φύγω, αλλά να μη βιαστώ να αφήσω την πόλη, την πόλη όπου βασίλευε ένα αληθινά μαχητικό πνεύμα. Γυναίκες, παιδιά και ηλικιωμένοι συμπεριφέρονταν με μεγάλο θάρρος, θα θυμάμαι για πάντα τις γυναίκες του Λένινγκραντ που, χωρίς να σκέφτονται τον εαυτό τους, πάλευαν ν’ αχρηστεύσουν εμπρηστικές βόμβες και γενικά, με κάθε τρόπο, έδειχναν τον ηρωισμό τους.
Όσο για μένα, φύλαγα σκοπιά στη στέγη του Ωδείου σαν εθελοντής πυροσβέστης.

«Αρχισα να δουλεύω την «Εβδομη Συμφωνία μου στις 19 του Ιούλη. Στις 29 του Σεπτέμβρη είχα τελειώσει το τρίτο μέρος. ‘ Ηταν τέτοιο το κλίμα που επικρατούσε, που έγραψα πολύ γρήγορα τα τρία εκτεταμένα μέρη (52 λεπτά της ώρας μουσική). Σκεφτόμουν πως η ταχύτητα, με την οποία έγραφα, θα είχε δυσάρεστη επίδραση στην ποιότητα της μουσικής, αλλά φίλοι που την άκουγαν έλεγαν πολύ καλά λόγια.
Τις ημερομηνίες τις θυμάμαι πολύ καθαρά. Το πρώτο μέρος είχε ολοκληρωθεί στις 3 του Σεπτέμβρη, το δεύτερο στις 17 και το τρίτο στις 29. Δούλευα μέρα και νύχτα. Ενώ δούλευα ακούγονταν οι βολές των αντιαεροπορικών και οι εκρήξεις από τις οβίδες. Αλλά ούτε στιγμή δε σταμάτησα να δουλεύω.
Στις 25 του Σεπτέμβρη γιόρτασα τα τριακοστά πέμπτα γενέθλια μου. Κείνη τη μέρα δούλεψα ιδιαίτερα σκληρά και απ’ ό,τι μου λένε η μουσική που έγραψα τότε είναι ιδιαίτερα συγκινητική.

Οι φασίστες ληστές θέλουν να καταστρέψουν την κουλτούρα μας. Ολόκληρος ο πλανήτης αισθάνθηκε ρίγη αγανάκτησης μαθαίνοντας τους βανδαλισμούς τους στη Γιάσναγια Πολιάνα, στο Κλιν, στο Νόβγκοροντ και στο Κάνιεφ. Δε θα ξεχάσουμε ποτέ τα κουρελιασμένα χειρόγραφα του Τσαϊκόφσκι και ποτέ δε θα συγχωρήσουμε τα τερατώδη εγκλήματα που διαπράχτηκαν στο αγρόκτημα του Τολστόι, στη Γιάσναγια Πολιάνα. Θα εκδικηθούμε τις φρικαλεότητες που έγιναν στο Τιχβίν, τη γενέτειρα του Ι’ίμσκι-Κόρσακοφ και στο Κάνιεφ, όπου είναι θαμμένος ο Ταράς Σεβτσένκο.
Ολόκληρη η σταδιοδρομία μου σαν μουσικού είναι στενά συνδεδεμένη με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λένινγκραντ. Κάνοντας αρχή με την Πρώτη Συμφωνία μου, που πρωτοεκτελέστηκε το 1926, κάθε νέο έργο μου έκανε την πρεμιέρα του μ’ αυτή την εξαίρετη ορχήστρα. Ιδιαίτερα αξιομνημόνευτες ήταν οι πρεμιέρες της Πέμπτης και της Έκτης Συμφωνίας μου, που αποδόθηκαν υπέροχα από τον Γιεβγκένι Μραβίνσκι.Είμαι πολύ ευχαριστημένος που αυτή η πρώτης γραμμής ορχήστρα κάνει τώρα πρόβες στην Εβδομη Συμφωνία μου. Κρίνοντας από τις πρώτες δοκιμές που έγιναν, με το μαέστρο, θα δόσουν μια εξαίσια παράσταση. Ανυπομονώ για τη μέρα της πρεμιέρας.

Είμαι πολύ χαρούμενος που κατάφερα να έρθω στο Νοβοσιμπίρσκ — ένα απ’ τα βιομηχανικά και πνευματικά κέντρα της Σοβιετικής Ένωσης — για ν’ ακούσω τους οικείους μου και απαράμιλλους ήχους της Φιλαρμονικής του Λένινγκραντ. Πολλές ορχήστρες, τόσο εδώ όσο και στο εξωτερικό, έχουν παίξει τα έργα μου, αλλά καμιά τους δεν έχει συλλάβει τόσο τέλεια τις ιδέες μου.
Έτσι που εξελίχθηκαν τα πράγματα, πρόσφατα χωρίστηκα από την αγαπημένη μου ορχήστρα. Αυτοί δουλεύουν στο Νοβοσιμπίρσκ και εγώ ζω στο Κουίμπισεφ. Περιττό να περιγράψω τη χαρά που ένιωσα όταν έμαθα πως ενδιαφέρονταν για την Έβδομη Συμφωνία μου. Με λαχτάρα κίνησα για το Νοβοσιμπίρσκ για να ξαναδώ τους ακριβούς μου φίλους.
Η πρώτη δοκιμή που παρακολούθησα έγινε στις 29 του Ιούνη. Οι συναυλίες επρόκειτο να δοθούν στις 9, 11, 12 και 15 του Ιούλη. Η ορχήστρα είχε τη συμφωνία έτοιμη προς εκτέλεση μέσα σε δέκα μέρες — διάστημα πολύ σύντομο, αν σκεφτούμε την έκταση και την πολυπλοκότητα του έργου. Διευθυντής της ορχήστρας ήταν ο Γιεβγκένι Μραβίνσκι.

Πέρασα σχεδόν ένα μήνα στο Νοβοσιμπίρσκ, όπου για άλλη μια φορά ένιωσα ολόγυρα μου την γνωστή ατμόσφαιρα του Λένινγκραντ. Πέρα μακριά, στη μέση της Σιβηρίας, θυμήθηκα ξαφνικά το Λένινγκραντ, που το είχα τόσο πολύ ξεσυνηθίσει και που τόσο απελπισμένα το νοσταλγούσα. Κατά τη διάρκεια των δοκιμών και των κοντσέρτων συνειδητοποίησα ξανά το ψηλό πνευματικό επίπεδο της πόλης και το μεγάλο της ενδιαφέρον για την τέχνη, πράγμα εξαιρετικά σημαντικό για τη διαδικασία της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Θα ‘θελα επίσης να πω ότι δεν ήταν μόνο το ταλέντο και η εργατικότητα του Μραβίνσκι και της ορχήστρας του που συνέβαλαν στη μεγάλη επιτυχία της συναυλίας μου. Όχι λιγότερο σημαντικός ήταν ο πλούτος της καλλιτεχνικής πείρας που έχουν συσσωρεύσει μέσα από δουλιά πολλών χρόνων. Τόσο ο Μραβίνσκι όσο και η Φιλαρμονική του Λένινγκραντ έχουν μάθει και εκτελέσει πολλά μεγάλα έργα διαφορετικών στιλ. Έχουν μαζί φτάσει στο επίπεδο εκείνο της καθολικότητας που είναι χαρακτηριστικό των πραγματικά μεγάλων καλλιτεχνών. Με την ευκαιρία, θα ‘θελα να πω ότι σ’ αυτό το είδος καθολικότητας θα πρέπει να στοχεύουν όλοι οι σοβιετικοί συνθέτες και εκτελεστές. Θα πρέπει να μπορούμε να παίζουμε τα πάντα και να συνθέτουμε μουσική όλων των ειδών.Περίμενα ανυπόμονα την πρεμιέρα του έργου στο Νοβοσιμπίρσκ. Και οφείλω να πω πως στ’ αλήθεια έμεινα έκπληκτος από τη δεξιοτεχνία της εκτέλεσης και την ακρίβεια, με την οποία αποδόθηκε η συμφωνία.
Ήταν θαυμάσιο να παρατηρείς ότι παρά τους πολλούς μήνες που έχει μακριά απ’ την αγαπημένη πόλη της, η Φιλαρμονική Ορχήστρα του Λένινγκραντ έχει προσεκτικά διαφυλάξει όλες τις εξαίρετες ιδιότητες της και ακόμα τις έχει βελτιώσει ποικιλότροπα. Η ορχήστρα απέσπασε τον ολόκαρδο θαυμασμό των ακροατών στο Νοβοσιμπϊρσκ.Κι εγώ, όμως, ποτέ δε θα λησμονήσω τη χαρά που αισθάνθηκα ακούγοντας το παίξιμο τους στη συμφωνία μου.

Το Κουαρτέτο Μπετόβεν θα δόσει δύο συναυλίες μουσικής δωματίου στις 5 και στις 13 του Σεπτέμβρη στη Μικρή Αίθουσα του Ωδείου της Μόσχας. Θα είμαι μαζί τους για να παίξω το πιανιστικό μέρος του Κουιντέτου μου. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει επίσης το κουαρτέτο του Προκόφιεφ το βασισμένο σε Καυκασιανά μοτίβα (σε πρώτη εκτέλεση στη Μόσχα). Περιμένω επίσης το επικείμενο κοντσέρτο της Ορχήστρας της Πανενωσιακής Ραδιοφωνίας, η οποία πρόκειται να παίξει την Έβδομη Συμφωνία μου στη Μεγάλη Αίθουσα του Ωδείου στις 14 του Σεπτέμβρη. Μαέστρος θα είναι ο νικητής του Πανενωσιακού Διαγωνισμού Διευθυντών Ορχήστρας, ο Κονσταντίν Ιβάνοφ.

1943

Η μουσική του Σοστακόβιτς συνέχιζε τη θριαμβευτική πορεία της σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Για παράδειγμα, η Έβδομη Συμφωνία του παίχτηκε στο Μόντρεαλ, το Γκέτεμποργκ, τη Μελβούρνη, το Μπουένος Άιρες, το Μοντεβίδεο και το Σαντιάγο. Τον Απρίλη έλαβε μια ηχογράφηση της συμφωνίας, με μαέστρο τον Αρτούρο Τοσκανίνι και αμέσως του έστειλε ένα θερμό ευχαριστήριο τηλεγράφημα.
Ακόμα ένας τίτλος απονεμήθηκε στο συνθέτη αυτή τη χρονιά: εκλέχτηκε επίτιμο μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών.

Κατά τη διάρκεια του πολέμου οι καλλιτέχνες μας έχουν δόσει πάρα πολλά εξαίρετα έργα γεμάτα πατριωτισμό και μίσος για τον εχθρό. Νομίζω ότι τόσο η ποσότητα όσο και η ποιότητα των έργων αυτών θα αυξηθεί: η Διάσκεψη της Τεχεράνης έχει ανυψώσει το δημιουργικό ηθικό των κορυφαίων καλλιτεχνών του κόσμου.Οταν τελειώσει ο πόλεμος και εξαφανιστούν από το πρόσωπο της γης οι σκοτεινές φασιστικές δυνάμεις, τότε που η φασιστική τυραννία και μισανθρωπία θα αποτελούν παρελθόν, θα υπάρξει μία χωρίς προηγούμενο άνθιση κάθε μορφής τέχνης. Παρακινούμενη από τις προοδευτικές ιδέες, θα κρατήσει ψηλά τη σημαία της κουλτούρας και του ανθρωπισμού.Στα έργα μας θα υπερασπιζόμαστε πάντοτε την παγκόσμια ειρήνη και ευτυχία. Η ιστορία έχει εκδόσει την καταδίκη της ενάντια στο φασισμό. Η καταδίκη πρόκειται σύντομα να εκτελεστεί.

1944

(Σαν επίλογος )

Τίποτα δε γεμίζει την καρδιά μου με τόσο καμάρι όσο η βροντή των κανονιών όταν σημαίνουν χαιρετιστήρια πάνω από την πρωτεύουσα μας. Ποτέ στην ιστορία δεν είχε φτάσει τόσο ψηλά η δόξα των ρώσικων όπλων. Η σοβιετική γη καθαρίστηκε από τη φασιστική βρωμιά και ο Κόκκινος Στρατός συνεχίζει τη νικηφόρα πορεία του στην Τσεχοσλοβακία, τη Γιουγκοσλαβία, την Πολωνία, τη Νορβηγία, την Ουγγαρία και την Ανατολική Πρωσσία. Τα τιμημένα άρματα μας, σφυρηλατημένα στη φωτιά του τρίχρονου πολέμου, φέρνουν τη λευτεριά στους καταπιεσμένους αδερφούς μας και τη δίκαιη τιμωρία στους εχθρούς μας.
Θυμάμαι σήμερα τους προηγούμενους Οχτώβρηδες των χρόνων του πολέμου.
Τον Οχτώβρη του 1941 ο Γερμανοί βρίσκονταν στις πύλες της Μόσχας και στο κατώφλι του Λένινγκραντ. Το 1942 ήταν στους δρόμους του Στάλινγκραντ και στον ποταμό Τερέκ. Το 1943 ξαναϋψώθηκε η κόκκινη σημαία στο Κίεβο, αλλά οι Γερμανοί βρίσκονταν ακόμα στην Κριμαία, τη Χερσώνα, την Όρσα και στα περίχωρα του Λένινγκραντ. Και τώρα, το 1944, τη χρονιά της νίκης, ο Κόκκινος Στρατός είναι απέξω από τη Βουδαπέστη και τη Βαρσοβία, κοντά στο Τίλσιτ και το Μέμελ, είναι στη όφκι, το Βελιγράδι και το Βουκουρέστι. «Εντρομη περιμένει η απαίσια, η  Γερμανία την τιμωρία της. Δεν πρόκειται ν’ αργήσει. Και παρ’ ότι τα βάσανά μας δεν τελείωσαν, όλοι μας μπορούμε σήμερα να νιώσουμε την τελική νίκη που έρχεται.
Ποιος μπορεί να βρει λέξεις ή μουσικές φράσεις που ν’ αποδίδουν τα αισθήματα του σοβιετικού ανθρώπου; Ποιες ρωμαλέες, μνημειώδεις καλλιτεχνικές εικόνες μπορούν να μεταδόσουν τη μεγαλοσύνη και το θάρρος του πολεμίστή λαού μας; Πλήθος εικόνες απ’ αυτούς τους σκληρούς  καιρούς στριμώχνονται στην ψυχή του καλλιτέχνη και καρτερούμε με χαρά, με χαρά κι αγωνία να γεννηθούν, να ‘ρθουν στη ζωή σε λέξεις, ήχους και χρώματα.

Δεν πάει πολύς καιρός που ταξίδεψα στην πατρίδα μου, το Λένινγκραντ. Κάθε πέτρα εκεί είναι ένα μνημείο του μεγάλου θάρρους του σοβιετικού λαού. Θυμόμαστε πώς ο λαός εκεί πέθαινε από τις στερήσεις και την πείνα, κι όμως δεν άνοιγε τις πύλες της πόλης. Η πόλη σήμερα, το ιστορικό μας «Πέτερ», η πόλη του Πούσκιν και του Λένιν, είναι τόσο περήφανη και τόσο όμορφη όσο ποτέ. Τα εργοστάσια και τα πνευματικά ιδρύματα αρχίζουν να ξαναζωντανεύουν.Είδα τη θαυμάσια Μεγάλη Αίθουσα της Φιλαρμονικής του Λένινγκραντ: είναι όμορφη και λαμπρή, ακριβώς όπως πριν τον πόλεμο. Η τιμή για την καλή διατήρηση του κτιρίου ανήκει σε μια μικρή ομάδα υπαλλήλων της Φιλαρμονικής που έμειναν στο Λένινγκραντ σ’ όλη τη διάρκεια της πολιορκίας του. Δεν πρέπει να περάσει απαρατήρητη η εντιμότητα και η αφοσίωση των ανθρώπων αυτών που εθελοντικά έμειναν σε μια πόλη που τη λυμαινόταν η πείνα για να φροντίσουν ένα απ’ τα λίκνα της τέχνης μας. Και πόσοι άλλοι ανώνυμοι πατριώτες δεν υπάρχουν στο Λένινγκραντ και σ’ όλη τη μεγάλη χώρα μας! Η υπέροχη αυταπάρνηση τους είναι ένας απ’ τους βασικούς παράγοντες των τωρινών μας νικών.

Σήμερα, καθώς ο Μεγάλος Πατριωτικός Πόλεμος πλησιάζει στο τέλος του, η ιστορική του σημασία γίνεται ακόμα πιο φανερή. Στον πόλεμο αυτό η κουλτούρα και το φως μάχονται ενάντια στη διεφθαρμένη ηθική των δολοφόνων. Αν δεν είχαμε κατακτήσει ψηλό πολιτιστικό επίπεδο, ποτέ δε θα μπορούσαμε να καταβάλουμε τον ύπουλο, βαριά εξοπλισμένο εχθρό. Η σοβιετική κουλτούρα, οι γνώσεις μας και η στρατιωτική μας επιδεξιότητα αποδείχτηκαν πολύ ισχυρότερες από τη μισανθρωπική ερζάτς-κουλτούρα των φασιστικών καθαρμάτων. Ο στρατός μας βγήκε νικητής χάρη στην ισχύ της στρατιωτικής τεχνολογίας του, στην ηθική δύναμη του, στη δύναμη της καρδιάς και του μυαλού του.
Ένα από τα στοιχεία της μεγάλης σοβιετικής κουλτούρας είναι η καλλιτεχνική δημιουργικότητα. Αυτό το θυμίζουμε σήμερα, όχι με σκοπό να υπερτονίσουμε τις υπηρεσίες συγκεκριμένων μεγάλων καλλιτεχνών, αλλά για να κατανοήσουμε τον πλούτο της πνευματικής ζωής της χώρας μας κατά τα προηγούμενα είκοσι εφτά χρόνια. Ειδικότερα, αισθάνομαι ότι η σοβιετική μουσική έχει διατηρήσει το υψηλό επίπεδο που καθιέρωσαν ο Τσαϊκόφσκι, οι «Πέντε ισχυροί» και ο Σκριάμπιν, και έχει αναπτύξει τις παραδόσεις αυτές επάξια.
Η ρώσικη μουσική δωματίου βρίσκεται σήμερα σε άνθιση, παράγοντας έργα κλασικά. Είναι επίσης πλατιά γνωστή η αξιοσημείωτη ανάπτυξη της εθνικής μουσικής στις μη ρώσικες Σοβιετικές Δημοκρατίες. Ο λαός μας εκτιμά εξαιρετικά την τέχνη μας. Ειλικρινά γιορτάζουν τις επιτυχίες της και απογοητεύονται με τις αποτυχίες. Νομίζω ότι η κυριότερη εγγύηση για τη μελλοντική επιτυχία της σοβιετικής μουσικής βρίσκεται ακριβώς στη στενή συνάφεια της με το πλατύ κοινό.

Ποια όνειρα κάνω τώρα, καθώς σκέφτομαι το μέλλον των τεχνών στη Σοβιετική ‘Ενωση;
Ονειρεύομαι — όπως, πιστεύω, και κάθε σοβιετικός καλλιτέχνης — να δημιουργήσω ένα έργο μεγάλης κλίμακας που να εκφράζει τα ρωμαλέα αισθήματα που νιώθουμε σήμερα. Νομίζω ότι η προμετωπίδα σ’ όλα τα έργα που θα φτιάξουμε στα αμέσως επόμενα χρόνια θα είναι μια και μόνη λέξη, απλή μα δοξασμένη, «Νίκη».
Τις μέρες τούτες με τις κρίσιμες μάχες, και στα χρόνια της ειρήνης που θα ‘ρθουν, ο λαός μας θα ζητά ζωντανή μουσική, που να τον εμπνέει, που να κλείνει μέσα της τον ηρωισμό του Μεγάλου Πατριωτικού Πόλεμου και την ευγένεια, την ηθική ομορφιά του έθνους μας, έθνους πολεμιστή και οικοδόμου. Ελπίζουμε σε μια ραγδαία άνοδο του επίπεδου των μουσικών μας, συνθετών και εκτελεστών. Σήμερα, περισσότερο παρά ποτέ άλλοτε, πρέπει να αισθανθούμε τη μεγάλη ευθύνη που έχουμε σε κάθε έργο που δημιουργούμε και σε κάθε συναυλία που δίνουμε.
Ανυπομονώ ν’ ακούσω και να δω καινούργιες σοβιετικές όπερες, μπαλέτα και μουσικές κωμωδίες που ν’ αξίζουν μια τιμητική θέση στα ρεπερτόρια των θεάτρων μας. Ελπίζω πως οι θίασοι της όπερας και οι προικισμένοι συγγραφείς μας θ’ αρχίσουν να δουλεύουν σκληρά μαζί με τους συνθέτες μας και θα δύσουν όπερες ποιότητας.
Και δεν έχω αμφιβολία πως η υπέροχη ζωή, που μας προσμένει στα μεταπολεμικά χρόνια, θα ξεπεράσει όλες τις ελπίδες και τις προσδοκίες μας.Εγγύηση γι’αυτό είναι η ηρωική θέληση του σοβιετικού λαού να δημιουργήσει και να χτίσει .

 Ακούμε την Έβδομη Συμφωνία απο την Συμφωνική Ορχήστρα του Λένινγκραντ ,μαέστρος ο Yevgeny  Mravinsky

Πηγή: ΝΤΜΙΤΡΙ ΣΟΣΤΑΚΟΒΙΤΣ για τον ίδιο και την εποχή του. Σύγχρονη Εποχή 1985

Η ανάρτηση είναι αφιερωμένη στα 97 χρόνια απο την Οχτωβριανή Επανάσταση.

Υ.Γ Ευχαριστώ από καρδιάς τον 2310net που ένα χρόνο πριν μου έδωσε την ιδέα να δημιουργήσω αυτό το ιστολόγιο .

Από την Redflecteur